بالگرد چندمنظوره Bell 214 ST مشهور به اصفهان
تاریخچه
بالگرد بل 214ST نسخه توسعه یافته بالگرد مشهور بل 214A است که در سال 1972 برای ارتش ایران طراحی و تولید شده بود. همانند بسیاری از بالگردهای تولیدی شرکت بل در ربع سوم قرن بیستم، بالگرد 214 اس تی حاصل فرایند طولانی توسعه و پالایش بود که با بالگرد ایکس اچ – 40 (XH-40) در سال 1955 (1334) آغاز شد و سپس با تولید سری بالگردهای نظامی UH-1/AH-1 و انواع تجاری آنها یعنی مدلهای 204، 205 و 212 ادامه یافت. هرچند بالگرد 214 اس تی تجارب حاصل از ساخت این هلیکوپترها را به همراه داشت، اما با توجه به خصوصیات آن، بیشتر یک بالگرد جدید به شمار میرفت. در واقع این بالگرد سنگینترین عضو خانواده هیوئی به شمار میرود که برای شرایط خاص ایران، یعنی ارتفاع زیاد مناطق کشور از سطح دریا و درجه حرارت زیاد، که که هردو این عوامل به حداکثر میرسند و تأثیر بسیاری بر عملکرد بالگرد میگذارند ساخته شد.
این بالگرد به اصفهان نیز مشهور است. در سال ۱۹۷۲ قراردادی ۵۰۰ میلیون دلاری برای ۲۸۷ فروند از بالگرد بل 214 ای به امضا رسید. سفارش ایران به قدری بزرگ بود که یک شعبه جدید برای تولید مدل سفارشی ایران تأسیس شد. شرکت بل همچنین کارخانهای را در اصفهان تأسیس کرد تا حدود ۴۰۰ فروند از بالگرد بل 214 ای و مدل بزرگتر و دوموتوره آن بل-۲۱۴ استی (۵۰ فروند بل-214 آ و ۳۵۰ فروند بل-۲۱۴ استی) در آن ساخته شوند.
این اقدام از سویی برای افزایش مقدورات پروازی و عملیاتی آن در دمای بالا و ارتفاع زیاد و از سوی دیگر به دلیل ایمنی بیشتر به دلیل استفاده از دو موتور بود. در 15 فوریه 1977 (27 بهمن 1356) ، شرکت بل در بالگرد مدل 214 ای از دو موتور توربوشفت تی 700 (T-700) ساخت شرکت جنرال الکتریک با توان 1625 اسب بخار برای هر موتور استفاده میکرد. این موتور در آن هنگام بر روی بالگرد سیکورسکی یو اچ -60 بلک هاوک که به تازگی ساخته شده بود نیز نصب شده بود.
این مدل به نام 214 اس تی (214 ST) مخفف (Stretched Twin) ملقب شد و ایران نیز در این راستا طرح های خود برای مجتمع ساخت بالگرد اصفهان را تغییر داده و تصمیم گرفت 350 فروند از بالگردهای بزرگتر 214 اس تی و فقط 50 فروندبالگرد مدل 214 ای را در این کارخانه تولید کند. در حالی که تصمیمات نهایی در مورد طراحی این بالگرد اتخاذ می شد شرکت بل سه نمونه اولیه آن را در دست ساخت داشت که یکی نوع نظامی برای ایران و دو نمونه دیگر نیز از نوع تجاری بودند. موتور نمونه نظامی تی 700 /تی اس و موتور نمونه تجای سی تی 7-2بود. با توجه به این سیستم انتقال نیروی موتور این بالگرد توان انتقال نیروی موتور تا 2250 اسب بخار را داشت لذا این (214-ST) قادر بود که در شرایط استاندارد با یک موتور و 89 درصد وزن ناخالص در ارتفاع 13500فوت (4115 متر) ، پرواز درجا انجام دهد و در درجه حرارت 35 درجه سانتیگراد هم با یک موتور و 80 درصد وزن ناخالص پرواز درجا کند.این موارد از الزامات ویژه اقلیمی و عملیاتی ایران بودند.
وزن ناخالص پیش بینی شده برای بالگرد 214 اس تی در سال 1987 (1357) 16500 پوند (7484 کیلوگرم) بود که با این وزن سقف پرواز با فقط یک موتور معادل 8000 فوت (2438 متر) در شرایط استاندارد بود. مدل نظامی بالگرد 214 اس تی دارای دو خلبان و قادر به حمل تا 17 سرباز بود و برد آن نیز در حدود 330 ناتیکال مایل (611 کیلومتر) با حمل سوخت اضافی تخمین زده میشد.
پیش از آنکه نمونههای اولیه بالگرد 214 اس تی در تابستان 1979 آماده پرواز شوند در ایران انقلاب شد و طرح تولید مشترک این بالگرد ناگهان متوقف شد این مسئله به نحوی آشکار ضربه سختی به شرکت بل وارد کرد چرا که این امر به این معنا بود که سهم ایران از هزینه شروع ساخت این بالگرد (که طبق گزارشها 50 درصد بود) فقط تا حدی پوشش داده شده و همچنین تولید در مقیاس بزرگ پیش بینی شده در زمینه قطعات و اجزای این بالگرد برای خط مونتاژ اصفهان دیگر صورت نمیگرفت.
این در حالی بود که طبق قرارداد میان ایران و شرکت بل هلیکوپتر از آنجایی که این بالگرد در آغاز با توجه به شرایط ویژه ایران طراحی و ساخته شد، ساخت 85 درصد از قطعات این بالگرد در داخل کشورمان انجام میشد و بازاریابی و فروش آن در منطقه خاورمیانه نیز بر عهده ایران بود.
به هر روی تولید در سال 1981 آغاز شد، تحویل در سال 1982 آغاز شد و تا اوایل سال 1984، حدود بیست فروند در حال خدمت بودند. عمده تولید مدل 214ST به بازارهای داخلی راه پیدا کرد و فقط تعداد کمی از آنها به مشتریان نظامی تحویل داده شد.
اپراتورهای نظامی که این بالگرد را در خدمت دارند شامل:
عراق (48) ، برونئی (1) ، پرو (11) ، تایلند (9) و ونزوئلا (4) فروند
طراحی
طراحی این بالگرد طبق یک طرح تک روتور با روتور دم، دو موتور توربین گاز و اسکید فرود ساخته شد.
بدنه یک نوع نیمه مونوکوک تمام فلزی از ساختار تقویت شده است. در دو طرف بدنه درهای بزرگ وجود دارد که درها برای خدمه کشویی هستند. در کابین که حداکثر طول آن 4.13 متر، عرض 2.41 متر و حجم آن 8.95 متر مکعب است در نسخه مسافری 15 صندلی در سه ردیف و دو صندلی اضافی که هریک در طرفین محفظه انتقال نیرو قرار داشت تا یک یا دو مسافر را در خود جای دهد. در نسخه حمل و نقل باری صندلیها جمع میشوند. بدین ترتیب مجموعه سرنشینان به 18 نفر میرسید. در پیکر بندی 16 مسافری این امکان وجود داشت تا صندلیهای جاذب ضربه سقوط برای همه مسافران نصب شود ولی در پیکربندی 18 مسافری همه صندلیها معمولی بودند و میشد آنها را توسط دو نفر در مدت 15 تا 20 دقیقه تا کرده و در مقابل محفظه انتقال نیرو انبار کرد.
روتورها
روتور اصلی دو تیغه است و تیغههای آن مستطیل شکل هستند. اسپار ( (Spar) به عنوان تیر اصلی نگهدارنده بال ) و استرینگر ((Stringer) نیز جهت کمک به اسپار و پر کردن فضاهای خالی ) در امتداد لبه انتهایی تیغه از الیاف شیشه با آرایش یک طرفه الیاف ساخته شده است.
پوشش از فایبرگلاس با جهت دانه + 45 درجه ساخته شده است، محفظههای بین اسپار و استرینگر در امتداد لبه انتهایی با هسته لانه زنبوری nomex است. نوک تیغه با یک نوار محافظ تیتانیوم پوشانده شده است، نوک تیغه از جنس فولاد ضد زنگ با قابلیت جدا شدن است. طول وتر پرههای ملخ اصلی 0.84 متر است.
بوش محوری افقی دارای یاتاقانهای الاستومری است. این بالگرد از سیستم تعلیق “Noda-Matic” پایه اصلی روتور ساخته شده توسط بل استفاده میکند که سطح لرزشها را کاهش میدهد و شامل کمک فنرهای الاستومری است که برای 1500 ساعت کار به روغن کاری نیاز ندارند. ترمز اصلی روتور استاندارد است.
روتور دم با قطر 2.95 متر و دو تیغه و تیغهها قابل تعویض هستند. اسپار به شکل نوک تیغه ساخته شده از جنس فولاد ضد زنگ است، قسمت میانی تیغه از آلیاژ آلومینیوم با هسته لانه زنبوری ساخته شده است، استرینگر در امتداد لبه انتهایی تیغه از فایبرگلاس ساخته شده است. طول وتر پرههای ملخ دم 0.36 متر است.
پیشرانه
برای این بالگرد دو موتور جنرال الکتریک سی تی 7–2 ای (CT7–2A) توربوشفت برای هلیکوپتر 214 اس تی در نظر گرفته شد. این موتور دارای حداکثر توان 1625 اسب بخار در موقع برخاستن بود. ولی میزان توان مداوم و مجاز این موتور 1258 اسب بخار بود.
در صورت خرابی یک موتور موتور دوم قادر است عملکرد خود را در حالت اضطراری ادامه دهد و قدرت 1270 کیلووات را فراهم کند.
ابعاد موتور: طول 1.168 متر، قطر 0.635 متر. موتورها مجهز به سیستم ضد یخ هستند.
سیستم سوخت شامل هفت مخزن به هم پیوسته مهر و موم شده با ظرفیت 1674 لیتر است. برای نصب دو مخزن اضافی با ظرفیت 2 * 329 لیتر در قسمت عقب کابین و یک مخزن کمکی با ظرفیت 95 لیتر در زیر صندلی مسافر در نظر گرفته شده است.
جعبه دنده متشکل از یک گیربکس اصلی یک گیربکس میانی یک گیربکس ترکیبی یک گیربکس روتور دم و شافت اتصال است. انتقال اصلی درایو روتور برای انتقال حداکثر قدرت 1730 کیلووات، 1420 کیلووات در حداکثر کار مداوم و 1270 کیلووات با یک موتور طراحی شده است. گیربکسهای روتور ترکیبی، میانی و دم میتوانند بدون روغن کاری به مدت یک ساعت کار کنند.
سیستم الکتریکی شامل دو ژنراتور است که توسط گیربکس اصلی هدایت میشوند. بالگرد مجهز به سیستمهایی برای افزایش پایداری و کنترل پذیری (SCAS)، تنظیم موقعیت و ارتفاع هلیکوپتر (AARS)، سیستم کنترل تثبیت کننده پرواز اتوماتیک (با استفاده از رایانه) است.
مشخصات:
- خدمه: 1 یا 2
- ظرفیت: 16 یا 17 مسافر یا محموله معادل آن
- طول: 49 فوت 4 اینچ (15.03 متر)
- قطر روتور اصلی: 52 فوت 0 اینچ (15.85 متر)
- قطر روتور دم: 2.95 متر
- ارتفاع: 15 فوت 11 اینچ (4.84 متر)
- وزن خالی: 9،481 پوند (4300 کیلوگرم)
- حداکثر وزن برخاست: 17،500 پوند (7،938 کیلوگرم)
- پیشرانه: توربوشفت 2 × General Electric CT7-2A ، هر کدام 1،625 shp (1،215 کیلووات)
- میزان حمل سوخت: 1674 + 658 (اختیاری)
- حداکثر سرعت: 161 مایل در ساعت (259 کیلومتر در ساعت)
- سرعت دریایی: 159 مایل در ساعت (256 کیلومتر در ساعت)
- حداکثر ارتفاع پرواز: 5000 متر
- برد عملیاتی: 533 مایل (858 کیلومتر)
- میزان صعود: 1780 فوت در دقیقه (9.0 متر در ثانیه)